'M'  en ARETHA FRANKLIN

De incestueuze ‘polka des mandibules’ die redacties van  

talkshows zo graag zien, getuigt niet alleen van een  

bedroevende creatieve armoede, maar de doublures zijn  

veelal ronduit lachwekkend. Vaak zie je hetzelfde  

onderwerp in het ‘6 uur Journaal’, ‘Één Vandaag’, 

in  ‘M’, ‘het  8 uur Journaal’, ‘het 10 uur Journaal’,  

‘Nieuwsuur’ en ‘Laat op 1’ .  

Nou heb ik het alleen nog maar over de Publieke Omroep. 

Het komt regelmatig voor, dat ‘B.N.rs’ op dezelfde dag in  

meerdere programma’s zichzelf met zichtbaar plezier  

herhalen. 

Op 2 augustus wordt Aretha Franklin besproken aan  

de tafel van ‘M’ . Aanleiding voor het gesprek was de  

zwakke gezondheid van de Queen of Soul.

Een sympathieke dj. predikt zijn heilige geloof in de vocale  

zeggingskracht van Aretha en hoe zijn moeder hem behalve 

pap ook de soul en de gospel inlepelde.  

Prima verhaal.  

Naast hem zit een op scherp staande vocale bom, die in  

de minste trigger aanleiding ziet om te exploderen in  

stemkrullen en -buitelingen waar geen acrobaat in het  

Cirque du Soleil tegenop kan. 

Zoiets heeft een naam, maar die ben ik alweer vergeten.  

Wel liet de master of  ‘M’ namelijk ‘M’ zelf horen dat ook  

zij haar stem loopings kan laten draaien als een op hol  

geslagen rollercoaster. Verrassend!  

Nou vind ik dat ‘M’ in ‘M’, lollige pakken draagt maar ook  

dat het inhoudelijk wel een paar puntjes beter zou kunnen.  

‘M’ is een samenraapsel van items die elders zijn opgepikt,  

of is het ingepikt of gewoon gepikt… nou ja. Om zich te  

onderscheiden van andere talkshows (altijd een  

prijzenswaardig voornemen) zocht “M’s producent het in  

een oubollig ogend kleurrijk ‘sixties’ decor en plaatste  

daar als ‘second banana’ het  Thijs Boontjes Dans- en  

Showorkest in. Dat klinkt verwachtingsvol en pretentieus.  

Nou heb ik bij dat orkest nooit iemand zien dansen, noch  

is er sprake van iets dat op show lijkt. Integendeel, de  

ongetwijfeld prima muzikanten, zien er nogal shabby uit  

en verbergen hun ‘showfeel’ achter een sombere blik.  

Nou snap ik het wel. Een klein uur aanwezig zijn om een  

keer of acht een jingle van anderhalve maat eruit te jassen,   

is ook tamelijk frustrerend.  

Om de aanwezigheid van het dans en -showorkest te  

legitimeren, mogen ze af en toe iemand begeleiden en is er  

een rubriekje bedacht.  

De redactie zou zich af moeten vragen, of ze zonder dat  

orkest ook zo’n rubriekje in het programma zouden  

opnemen. Ik denk het niet. 

En dan de toon. Wat is de toon van het programma? 

De identiteit. Ik zou het niet weten, behalve dat het op  

alles lijkt. Een grabbelton van items en gasten die op  

herhaling komen. 

Als gast moet je wel je best doen om je antwoord in één  

zin samen te vatten, anders onderbreekt ‘M’ je gedecideerd  

en fabriceert ze zelf de short version. 

“M” blaast perslucht door een rietje. 

Donderdag 16 augustus overleed de Queen en besteedde  ‘M’ ,  

uiteraard opnieuw aandacht aan Aretha Franklin.  

Ik zag een bijna letterlijke herhaling van 2 augustus. Dezelfde  

paplepel, dezelfde ‘reverend Franklin’ stories met Mahalia  Jackson als regelmatige bezoeker etc. etc. 

Oké, de dame met de overrompelende noten in haar imposante  

strot was ziek thuis maar dankzij de techniek via haar iPad  

toch nog aanwezig om hetzelfde verhaal van 2 augustus nog  

eens te herhalen.  

Haar invalster aan tafel was zichtbaar onder de indruk van  

de vocale talenten van Aretha . Allicht, wie niet. Zij meende,  

zoals zo’n beetje elke B.N.er die zich het middelpunt van de  

wereld waant, dat wij als kijker de grootsheid van Aretha 

pas snappen, als we weten dat zij, de B.N.er, bij haar eigen  

begrafenis, de ‘Bridge over Troubled Water’ zal laten zingen,  

in de versie van de Queen of Soul

Alsof ze daar iets aan heeft als ze dood is. 

De hele avond werd er aan allerlei tafels door talloze B.N’ers  

verteld wat ze wisten, wat ze voelden, waar ze waren en hoe  

belangrijk Aretha Franklin in hun leven is geweest. 

Ook ‘The Legendary Concertgebouw Concert 1968’ , kwam ter  

sprake.  Matthijs van Nieuwkerk zei in: ‘Laat op 1’, dat hij er 

graag bij had willen zijn. 

Nou, ik was erbij.  

Sterker nog, ik was de regisseur, de editor en samen met Willem van Kooten die Aretha interviewde zijn we de auteursrechthebbenden van het concert.  

Aan elke tafel tjilpte het jubelkoor van aangesleepte B.N.ers  

dezelfde deun van haar grootsheid. Dezelfde woorden.  

Dezelfde bij elkaar gegoogelde kennis. 

Kippenvel, grote betekenis voor gelijke burgerrechten,  

unieke stem, gelaagde interpretatie, inspiratie voor velen.  

Het was een niet te stuiten clichédiarree. 

Allemaal waar natuurlijk.  

Maar zoveel waarheid van hetzelfde soortelijke gewicht maakt  

het niet méér waar.  

Laat ik een paar dingen vertellen, die in al die talkshows niet  

ter sprake zijn geweest en die uitsluitend betrekking hebben  

op het concert in A’dam en over gebeurtenissen in de periferie  

daarvan. 

In 1966, ’67 en ’68 maakte ik voor de Avro een serie popshows 

onder de titel Moef GaGa.

http://www.bobrooyens.com/Movies/moefgaga-compilatie_5-18.mov

Freddy Haayen, ontdekker, producer en manager van The Golden  Earring was een kenner van de internationale muziekwereld en  

had daar de beste contacten. Freddy adviseerde mij bij de samenstelling van Moef GaGa. Willem van Kooten, manager, muziekuitgever en beroemd als Joost den Draaier, presenteerde.

Freddy wist als eerste, dat Aretha naar Europa zou komen voor  

een aantal concerten.  

Dat ze kwam was zeer uitzonderlijk. Aretha had vliegangst.  

We wisten dat ze twee concerten in Nederland zou geven, een  

avondconcert in Rotterdam en een nachtconcert in Amsterdam.  

Daarna nog een concert in Zweden en vandaar terug naar de  

Verenigde Staten.  

Twee of drie dagen voor de concerten in Nederland kreeg ik de  

informatie, dat het management van Aretha één van de concerten  

wel op televisie wilde laten opnemen. Ik stelde opname voor aan  

Ger Lugtenburg de programmaleider van Avro-televisie

Ger wilde wel, maar op zo’n korte termijn, binnen het facilitaire  

stelsel van de  NTS, nog een reportagefaciliteit ter beschikking  

krijgen was onmogelijk. Er waren in die tijd maar een paar  

eportagewagens en die waren volgeboekt. 

TV-opname was dus uitgesloten. 

Maar als het niet op televisie kon, dan zouden we het misschien 

wel op film kunnen draaien, dacht ik. 

Ik vroeg Lugtenburg (ik was freelance) of hij een film van  het 

concert zou willen uitzenden en hoeveel hij bereid zou zijn,  

daarvoor te betalen. Kortom er kwam een afspraak waarbij  

Lugtenburg een financiële garantie gaf voor uitzending.  

Willem was niet alleen een beroemde presentator, maar ook  

toen al een man van contracten en organisatie.  

Hij dealde met Aretha’s management dat zij een kopie van het  

concert zouden krijgen en de rechten van de film voor de  

Verenigde Staten en Canada.  

Wij namen de kosten voor het maken van de film op ons en  

kregen als tegenprestatie de rechten voor de rest van de wereld.  

Freddy Haayen bekommerde zich om sound, balans en atmo. 

De fenomenale filmcameraman Jan Kijser had de hoofdcamera  

op het podium. 

Daarnaast had ik nog twee cameramensen die met een bepaalde strategie het concert moesten vangen en opvreten.  

Zelf draaide ik af en toe iets mee op een opwindbare Bell & Howell  

16mm.  

Een filmcamera kon maximaal 10 minuten opnemen. Dan was de  

film op en moest er een cassette gewisseld worden Om te voorkomen  

dat alle drie de camera’s tegelijk zouden stoppen en er gaten zouden  

vallen in het concert, was de strategie om de camera’s tijdverzet van  

elkaar te starten.  

Het wisselen van cassettes gebeurde in de heksenketel op de bühne.  

Cassettes verdwenen in een zwarte zak. Op gevoel haalde de camera- 

assistent blind de filmrol uit de cassette, stopte die ook weer blind in  

een blik en legde er vervolgens blind, een nieuwe rol in.  

Gekkenwerk! 

Het draaien was geen sinecure. De hoeveelheid materiaal was te  

overzien. Dat was drie keer de lengte van het concert plus een beetje  

extra voor mijn Bell & Howell. Verder de aankomst van Aretha bij het  Concertgebouw, sfeershots en het interview door Willem van Kooten

Toen ik ’s middags ter voorbereiding in het Concertgebouw rondliep  

zei Willem, hebben we eigenlijk al bloemen voor Aretha en de backing  

vocals?  

Nee, niet aan gedacht! 

Het was de tijd van flowerpower. Een paar weken voor het concert met  Aretha had ik een flowerpower show gemaakt.  

Vrachtwagens vol bloemen waren in de studio uitgekiept. 

Overrompelende geur, geweldige sfeer. In de ogen van hippies kwijlde  

de liefde. Men zong en danste in bergen van vrede, verliefdheid en geluk.  

Dat was mooi. 

Opeens zag ik in gedachten Aretha-fans met smachtende blikken,  

bloemen werpen naar hun idool.  

We bestelden bloemen voor de Queen, haar hofdames ‘The Sweet  Inspirations’ en…

… ook maar meteen een hele zwik om op de bühne te leggen, met als achterliggende gedachte een verliefd publiek, dat hun idool een bloem zou toewerpen.  

De bloemen kwamen met lange stelen. Die bleken bij een testje lastig te  

werpen, dus die hebben we eraf geknipt.  

Om nou te voorkomen dat de bloemen daar onbegrepen op de bühne  

zouden blijven liggen, ben ik kort voor het concert naar een paar jongens  

gestapt die ongeveer tegen de bühne aanzaten en heb ze de bedoeling  

uitgelegd.  

Dat is ‘Thank God’ totaal uit de hand gelopen.

Het enthousiasme om hun idool te bedelven onder de bloemen was  

niet te stuiten. 

Tallozen kwam naar voren en wilde meedoen aan de hommage door ook bloemen naar hun idool te kunnen werpen.  

Het was een krankzinnig pandemonium. 

Werd ze aanvankelijk nog besprenkeld met bloemen, het escaleerde al  

snel naar een bekogeling. 

Ze zong ‘Satisfaction’ nog uit, maar toen moest de M.C. Pee White ,  

ingrijpen en het oververhitte publiek tot kalmte manen.  

Dat lukte maar ten dele. Het hele concert was van begin tot eind een  

hogedrukpan vol emotie, vuur, pijn, enthousiasme, geluk, tranen,  

alles zat erin.  

Ik heb veel concerten gezien en geregisseerd.  

Dit was het allerbeste concert ever! 

Bob Rooyens 

18.8.’18